Προληπτική ...ευθανασία

Είσαι στην έρημο και διψάς. Έχεις φτάσει σε σημείο που αν δεν πιεις νερό, σε μια ώρα θα έχεις πεθάνει από αφυδάτωση. Τι θα προτιμούσες; Να πιεις νερό και σε λίγο να πεθάνεις ή να πεθάνεις απ' την αφυδάτωση; Σκέψου το λιγάκι πριν διαβάσεις παρακάτω.

(Παύση)

Βέβαια, κάθε «νορμάλ» άνθρωπος θα προτιμούσε να πιει νερό και να ζήσει. Όμως, σκόπιμα δημιουργώ αυτό το δίλημμα γιατί νομίζω ότι η απάντηση παρουσιάζει φιλοσοφικό ενδιαφέρον.

Προσωπικά θα διάλεγα το πρώτο. «Ας πιω νερό κι ας πεθάνω». Η φιλοσοφία μου είναι: Αφού θα πεθάνω που θα πεθάνω, να μη διαλέξω πώς θέλω να πεθάνω;

Όμως, αυτός είμαι εγώ. Υπάρχουν και άνθρωποι που προτιμούν το δεύτερο. Γιατί; Είναι βλάκες; Όχι! Απλά προτιμούν την ταλαιπωρία της αφυδάτωσης διότι ελπίζουν ότι, ακόμα και την τελευταία στιγμή, κάτι μπορεί να συμβεί και να επιβιώσουν. Παράδειγμα: Μία Ελληνίδα που έπασχε από φυματίωση αυτοκτόνησε δύο μέρες πριν βρεθεί το φάρμακο. Βέβαια, εδώ υπάρχει αντίλογος: Από την ώρα που βρέθηκε το φάρμακο, μέχρι να φτάσει στην ψωροκώσταινα η κοπέλα θα είχε πεθάνει.

Δύο εντελώς διαφορετικές φιλοσοφίες για τη ζωή: Η πρώτη είναι «Ζήσε όσο καλύτερα μπορείς». Η δεύτερη είναι «Ζήσε όσο πιο πολλές μέρες μπορείς». Τη δεύτερη φιλοσοφία την ακολουθούν όλα τα ζωντανά. Δεν είναι αποκλειστικά ανθρώπινο φαινόμενο. Μέχρι και τα μυρμήγκια έχουν την ίδια φιλοσοφία:

 Ένα απόγευμα είμαι καθισμένος στο μπαλκόνι και πίνω τον καφέ μου. Πάνω στο τραπέζι βολτάρει ένα μυρμηγκάκι. Μου βγήκε η αντίδραση να το συνθλίψω με τον αντίχειρά μου. Την ώρα που πήγα να το πατήσω είπα από μέσα μου «τώρα γιατί το κάνεις αυτό»; Έτσι, την τελευταία στιγμή, τράβηξα το χέρι μου. Όμως το είχα αγγίξει. Το μυρμηγκάκι, μόλις ένιωσε το άγγιγμα σταμάτησε να βολτάρει κι άρχισε να τρέχει για να σώσει τη ζωούλα του. Γι' αυτό λέω ότι η φιλοσοφία «ζήσε όσο πιο πολλές μέρες μπορείς» δεν είναι αποκλειστικά ανθρώπινο φαινόμενο.

Η φιλοσοφία «ζήσε όσο καλύτερα μπορείς» που έχει σχέση με την ποιότητα της ζωής που διάγεις είναι ανθρώπινο φαινόμενο. Όχι πως τα υπόλοιπα ζωντανά δεν ενδιαφέρονται για την ποιότητα της ζωής τους. Στο δικό τους πεδίο αντίληψης το ζώο που επιδιώκει την καλή ποιότητα ζωής είναι απλά «καλοπερασάκιας». Άλλο καλοπερασάκιας κι άλλο άρχοντας. Ένα από τα πολλά στοιχεία στα  οποία οι άνθρωποι διαφέρουμε από τα ζώα είναι η συνειδητή ελεύθερη βούληση: Μπορείς να στείλεις το σκύλο σου για εκπαίδευση. Ο ίδιος όμως δεν είναι σε θέση ν' αναλάβει την ευθύνη της εκπαίδευσής του. Για παράδειγμα, ο σκύλος μας ο Βίκτωρ στα 11 χρόνια που τον έχουμε ποτέ δεν μας είπε «θέλω να μάθω μπαλέτο, σκάκι» ή οτιδήποτε άλλο. Έμαθε αυτά που εμείς ενδιαφερόμασταν να μάθει. Το τι έμαθε είναι άλλου παπά  Ευαγγέλιο.

Ένα αναπόσπαστο μέρος της ζωής είναι και ο θάνατος. Κι εκεί πάλι θα συναντήσουμε δύο φιλοσοφίες: Το αντίστοιχο του «ζήσε όσο καλύτερα μπορείς» είναι το «πέθανε όσο καλύτερα μπορείς». Το «ζήσε όσο πιο πολλές μέρες μπορείς» παραμένει και μετατρέπεται στο «πέθανε όσο πιο αργά μπορείς». Αυτό σημαίνει «δεν μ' ενδιαφέρει αν θα με κόψετε φέτες μέχρι να βγει η ψυχή μου, αρκεί να ζήσω ακόμα κι ένα λεπτό παραπάνω». Πιστεύω πως τώρα, το αρχικό δίλημμα της ερήμου αποκτά περισσότερο νόημα.

Προληπτική ...ευθανασία.

Στη δεκαετία του 1980 ένα ζευγάρι απέκτησε ένα μωρό. Στο μαιευτήριο διαπίστωσαν ότι είχε γεννηθεί μ' έναν καρκίνο στον εγκέφαλο από τον οποίο πονούσε αφόρητα κι έκλαιγε συνέχεια. Το βρέφος δεν θα μπορούσε ν' αντέξει οποιαδήποτε θεραπευτική παρέμβαση όπως χημειοθεραπεία, ακτινοβολίες κ.λπ. Το ίδιο θα συνέβαινε αν του έδιναν ισχυρά παυσίπονα.

Έτσι, οι γονείς έκαναν μια αίτηση στα δικαστήρια της Νότιας Καλιφόρνια ώστε να γίνει στο βρέφος ευθανασία. Το δικαστήριο απέρριψε την αίτηση. Μ' άλλα λόγια, οι γονείς ήσαν υποχρεωμένοι να το βλέπουν να υποφέρει, υποφέροντας ταυτόχρονα και οι ίδιοι συναισθηματικά και ...οικονομικά.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ξοδεύουν μια περιουσία μόνο και μόνο για να διατηρήσουν στη ζωή έναν δικό τους άνθρωπο που υποφέρει. Ρώτησε κανείς τον ασθενή αν, αυτό που βιώνει κάθε μέρα, το θεωρεί «αγάπη»;

Για να εξηγούμαστε: Ο προβληματισμός μου δεν είναι για την ευθανασία. Ευθανασία έχουμε μάθει ότι θα πει «κάνεις μια ένεση ή κάτι άλλο σ' έναν άνθρωπο που έχει μια ανίατη και οδυνηρή νόσο ώστε να λυτρωθεί από το μαρτύριό του ανώδυνα».

Φιλολογικά όμως η έννοια της λέξης δεν είναι αυτή. Στην κυριολεξία σημαίνει «ο τερματισμός της ζωής με ανώδυνο ή ευχάριστο τρόπο». Θα μου πεις ότι το «με ανώδυνο τρόπο » το καταλαβαίνεις. Με «ευχάριστο» όμως; Θα σου δώσω δύο παραδείγματα:

Το πρώτο είναι ο Διαγόρας ο Ρόδιος. Παλιός ολυμπιονίκης. Είναι στο στάδιο και βλέπει τους δύο γιους του να στέφονται ολυμπιονίκες. Τα παιδιά του τον σηκώνουν στους ώμους τους και την ώρα που το πλήθος τους ζητωκραυγάζει,  ο Διαγόρας αποδημεί εις Κύριον.

Το δεύτερο παράδειγμα είναι αυτό που ο ψυχίατρος Eric Berne ονομάζει «οργαθάνατο». Αυτό πει να πεθάνεις την ώρα που έχεις σεξουαλικό οργασμό.

Για μένα αυτά είναι δύο παραδείγματα ευθανασίας. Υπάρχει όμως ανάμεσά τους μια διαφορά: Ο θάνατος του Διαγόρα δεν ήταν ανεξάρτητος από το πώς είχε διαλέξει να ζήσει τη ζωή του. Μ' άλλα λόγια ο άνθρωπος έζησε με τη φιλοσοφία «ζήσε όσο καλύτερα μπορείς» και πέθανε νιώθοντας πλήρης και ευτυχής.

Το δεύτερο παράδειγμα με τον οργαθάνατο δεν προϋποθέτει ότι το άτομο έζησε τη ζωή του με τη φιλοσοφία «ζήσε όσο καλύτερα μπορείς». Μια γυναίκα μπορεί να πάει από οργαθάνατο κάνοντας σεξ με κάποιον που είναι μαζί του δυστυχισμένη. Ένας άντρας μπορεί να φύγει από τη ζωή με οργαθάνατο σ' έναν οίκο ανοχής.

Όταν μπω στο εστιατόριο που ονομάζεται «Ζωή» κάποια στιγμή θα βγω... Το ερώτημα είναι: «Πώς θα ...βγω»; Θα πάω από ατύχημα, πνιγμό, έμφραγμα, καρκίνο;

Ξέρω: Αγχώθηκες. Δεν έχω καμία τέτοια πρόθεση. Θα θέσω λοιπόν το θέμα απλά: Πες μου πως θέλεις να πεθάνεις και θα σου πω πώς να ζήσεις ώστε ν' αυξηθούν οι πιθανότητες να πεθάνεις όπως θέλεις. Λέω μεγάλη κουβέντα;

(Συνεχίζεται)