Δίκιο, Αυθεντικότητα και Αποτελεσματικότητα

  Δίκιο, Αυθεντικότητα και Αποτελεσματικότητα

Ο Σωτήρης είναι οικονομικός διευθυντής σε μια μεγάλη εταιρεία. Έχει μια κρίσιμη συνάντηση με τον διευθύνοντα σύμβουλο. Ο Σωτήρης είναι ο πιο παραγωγικός διευθυντής  με σημαντική διαφορά απ’ τον δεύτερο. Είναι όμως ταυτόχρονα κι ένα «αγκάθι» για τον διευθύνοντα σύμβουλο: Tα στελέχη καθημερινά του κάνουν παράπονα ότι ο Σωτήρης είναι παρορμητικός, τους μιλάει άσχημα, τους πιέζει πολύ στη δουλειά και, κάποιοι έχουν ήδη εκδηλώσει την πρόθεσή τους να παραιτηθούν. Ο διευθύνων σύμβουλος έχει ήδη καλέσει 3 φορές τον Σωτήρη γι’ αυτό το θέμα και σήμερα είναι αποφασισμένος να βάλει ένα τέλος σ’ αυτή την κατάσταση.

Από την άλλη, ο Σωτήρης εδώ και δύο μήνες είναι «πυρ και μανία» με τον διευθύνοντα, διότι του έχει ακυρώσει αρκετές αποφάσεις οι οποίες είχαν να κάνουν με το προσωπικό της εταιρείας. «Για να μη δυσαρεστήσει μερικά κακομαθημένα κωλόπαιδα, σαμποτάρει το έργο μου» λέει. Ο Σωτήρης μπαίνει στο γραφείο του διευθύνοντα:

Δ: Κάθισε Σωτήρη.

Σ: Πώς να καθίσω κύριε γενικέ; Στο λογιστήριο έπεσε το σύστημα των υπολογιστών και επικρατεί ένα χάος. Αν τους αφήσω, είναι ικανοί να τινάξουν την εταιρεία στον αέρα.

Δ: Ηρέμησε Σωτήρη και κάθισε σε παρακαλώ. Η εταιρεία δεν είναι χάρτινη για να καταρρεύσει με μια πτώση του δικτύου.

Σ: Κάθομαι, αλλά την  ευθύνη την αναλαμβάνετε εσείς.

Δ: (Γελαστά) Την αναλαμβάνω πλήρως αλλά θέλω ένα αντάλλαγμα: Όση ώρα είσαι εδώ, το νου σου θα τον έχεις μόνο σ’ αυτά που θα πούμε όχι στο λογιστήριο.

Σ: Αφού παίρνετε την ευθύνη, είμαι σύμφωνος.

Δ: Λοιπόν, Σωτήρη, σαν οικονομικός διευθυντής είσαι «αστέρι». Σαν προϊστάμενος ανθρώπων είσαι ο …Βεληγκέκας.

Σ: (Γελάει νευρικά) Γιατί το λέτε αυτό κύριε γενικέ;

Δ: Διότι έχω βαρεθεί ν’ ακούω παράπονα. Υπάρχουν μέρες, που αυτοί που έρχονται να μου παραπονεθούν για σένα είναι τόσοι, που σχεδόν δεν μπορώ να κάνω τη δουλειά μου.

Σ: Διότι είναι κακομαθημένοι και δεν ξέρουν τι θα πει δουλειά! Εγώ κύριε γενικέ, το πρωί πήγαινα στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Πειραιά, και τα χαράματα κουβάλαγα τελάρα στη λαχαναγορά του Ρέντη! Για πέντε χρόνια!

Δ: Σωτήρη μου, αυτά τα ξέρω καλά. Είσαι ο ποιο δουλευταράς που έχω γνωρίσει.

Σ: Ευχαριστώ

Δ: Όμως βρε Σωτήρη, αν αυτοί οι άνθρωποι δεν κουβάλησαν τελάρα στη λαχαναγορά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έβγαλαν καλά πανεπιστήμια και ότι δεν ξέρουν τη δουλειά.

Σ: Τη δουλειά την ξέρουν. Δεν ξέρουν όμως  τι θα πει δουλειά.

Δ: Τι θα πει «δουλειά» βρε Σωτήρη;

Σ: Δουλειά θα πει, όποτε και όσο η εταιρεία σου σε χρειάζεται να είσαι εκεί.

Δ: Σωτήρη μου, αυτό δεν θα πει δουλειά. Αυτό θα πει «δουλεία».

Σ: Τέτοια πιστεύετε και μου ακυρώσατε την εντολή για 15 μέρες να μη φεύγει κανείς πριν τις 7.

Δ: Και πολύ καλά έκανα! Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι μόνο υπάλληλοι. Έχουν οικογένειες, έχουν παιδιά, έχουν ένα σωρό άλλες υποχρεώσεις. Δεν είναι σαν κι εσένα, εργένηδες.

Σ: Ξέρετε όμως τι χάσαμε από αυτή την ακύρωση που κάνατε; Χάσαμε τη σύμβαση με την εταιρεία πετρελαίου. Η ζημιά ήταν τεράστια.

Δ: Η ζημιά θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη αν χάναμε τα καλύτερα στελέχη μας. Και με το ωράριο που πήγαινες να τους επιβάλεις, θα τους χάναμε.

Σ: Όμως κύριε γενικέ, με αυτές τις απόψεις που έχετε, ακυρώνετε το κύρος μου.

Δ: Σωτήρη, το κύρος σου δεν είναι να παριστάνεις τον μπαμπούλα. Ξέρεις ότι έχεις γίνει αντιπαθής σε όλους που συνεργάζονται μαζί σου;

Σ: (Συγκαταβατικά) Καλά. Θα προσπαθήσω να τους φέρομαι καλύτερα.

Δ: Επειδή όμως είναι η τέταρτη φορά που σε καλώ γι’ αυτό το θέμα, σου ανακοινώνω ότι όσο θα εξακολουθούν ν’ ακούγονται παράπονα για το άτομό σου, δεν θα παίρνεις bonus.

Σ: (Σηκώνεται απότομα. Τα μάτια του έχουν γουρλώσει) Τι λες ρε μάγκα; Κάθεσαι όλη μέρα απομονωμένος μέσα εδώ και ξύνεσαι, ενώ εγώ παλεύω μ’ όλους αυτούς του κηφήνες, και μου λες ότι θα μου κόψεις κι το bonus; Παραιτούμαι αυτή τη στιγμή. (Ανοίγει την πόρτα και φεύγει).

Η αυθεντικότητα

Η ερώτηση είναι: Στη σκηνή που μόλις παρακολουθήσαμε, ο Σωτήρης ήταν αυθεντικός; Για να το απαντήσουμε αυτό, χρειάζεται να ορίσουμε τι είναι «αυθεντικότητα». Τι σημαίνει στην πράξη; Ποια είναι τα κριτήρια;

Ξεφυλλίζω ένα έγκυρο πανεπιστημιακό βιβλίο για να βρω κάποιον ορισμό και βρίσκω τα εξής:

1. Να είναι κάποιος πραγματικός και αληθινός με τον εαυτό του.

2. Η έλλειψη προσποίησης.

3. Η έλλειψη κοινωνικής πρόσοψης.

4. Το άτομο δεν εμποδίζει κάποιες πλευρές του εαυτού του, να έρθουν στο συνειδητό χώρο.

Ας τα πάρουμε ένα - ένα. Πριν όμως το κάνουμε αυτό, ας αποκτήσουμε μια κοινή γλώσσα. Στις φράσεις 1 και 4, συναντάμε τη λέξη «εαυτός». Την έννοια αυτή, διαφορετικοί θεωρητικοί της ψυχολογίας την αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο. Στην ανάλυση που ακολουθεί, χρησιμοποιώ τη λέξη «εαυτός» όπως την εννοεί ο Carl Rogers: Ο εαυτός είναι το κομμάτι του οργανισμού που αναγνωρίζουμε για δικό μας. Σκέψου ένα αυγό τηγανητό. Ο οργανισμός είναι ολόκληρο το αυγό. Ο εαυτός είναι  ο κρόκος. Το ασπράδι του αυγού είναι (κατά Rogers) ανεκμετάλλευτο δυναμικό.

Ο οργανισμός θέλει να επιβιώνει και να εξελίσσεται. Ο εαυτός θέλει, πάνω απ’ όλα, την καλή γνώμη των άλλων. Είναι όμως ταυτόχρονα αυτός που προστατεύει τον οργανισμό από τις παρορμήσεις του. Ας πάρουμε τώρα την πρώτη φράση να τη μεταφέρουμε στη… γλώσσα μας.

Να είναι κάποιος πραγματικός και αληθινός με τον εαυτό του. Στη δική μας γλώσσα, αυτό σημαίνει ο εαυτός να συμβαδίζει με τον οργανισμό. Δηλαδή, αυτά που κάνουμε και λέμε να είναι συνεπή με αυτά που πραγματικά αισθανόμαστε, σκεφτόμαστε και πιστεύουμε.

Ας έρθουμε στον Σωτήρη: Πιστεύω ότι αυτά που έκανε και είπε ο εαυτός του εξέφραζαν και τον οργανισμό του. Δεν προσποιήθηκε, ούτε ταμπουρώθηκε πίσω από κάποια κοινωνική πρόσοψη (όπως λένε οι φράσεις 2 και 3). Τη φράση 4, την μετατρέπω με βάση το λεξιλόγιο του Rogers: Ο εαυτός δεν εμποδίζει κάποιες πλευρές του οργανισμού του, να έρθουν στο συνειδητό χώρο. Πιστεύω πως κι αυτό το κριτήριο, το περνά ο Σωτήρης.

Όμως, ας ξαναγράψουμε τις 4 φράσεις στη… γλώσσα μας. Αυθεντικότητα είναι:

1. Στο βαθμό αυτά που κάνουμε και λέμε να είναι συνεπή με αυτά που πραγματικά αισθανόμαστε, σκεφτόμαστε και πιστεύουμε. και να επαληθεύονται από την πραγματικότητα. (Συγκρότηση).

2. Η έλλειψη προσποίησης. (Ειλικρίνεια).

3. Η έλλειψη κοινωνικής πρόσοψης. (Γνησιότητα).

4. Ο εαυτός δεν εμποδίζει κάποιες πλευρές του οργανισμού, να έρθουν στο συνειδητό χώρο. (Αυτο-αποδοχή).

Η Αποτελεσματικότητα

Ας πάρουμε και τα 4 στοιχεία μαζί:

1. Συγκρότηση

2. Ειλικρίνεια

3. Γνησιότητα

4. Αυτο-αποδοχή

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην «αυθεντικότητα» και «τον παρορμητισμό»; Κι ο παρορμητικός δεν κάνει τα ίδια; Αν πάρουμε τις 4 φράσεις κυριολεκτικά, ακόμα κι εκείνος που παθαίνει υστερική κρίση… αυθεντικός είναι. Πού είναι λοιπόν η διαφορά; Για να τη  βρούμε χρειάζεται στις 4 προηγούμενες φράσεις για την αυθεντικότητα να προσθέσουμε άλλη μία:

Να είναι σε θέση ο εαυτός να ελέγχει τις παρορμήσεις του οργανισμού. Πιστεύω πως η ιδιότητα αυτή ξεχωρίζει τον αυθόρμητο από τον παρορμητικό. Ο αυθόρμητος έχει τον έλεγχο για το πότε, πού και πώς θα εκφράσει τα συναισθήματά του. Ο παρορμητικός δεν τον έχει. Κι αυτό το στοιχείο, δηλαδή ο αυτοέλεγχος, έχει άμεση σχέση με την αποτελεσματικότητα.

Νομίζω πως η ουσιαστική διαφορά, ανάμεσα στην αυθεντικότητα και τον παρορμητισμό κρίνεται από την αποτελεσματικότητα δηλαδή, το βαθμό στον οποίο καταφέρνουμε και πετυχαίνουμε τους στόχους που επιθυμούμε. Ο αυθεντικός, πληροί και το πέμπτο κριτήριο. Έχει αυτοέλεγχο. Έτσι, φέρνει τ’ αποτελέσματα που επιθυμεί. Ο παρορμητικός δεν φέρνει τ’ αποτελέσματα που επιθυμεί, διότι δεν πληροί το πέμπτο κριτήριο: Δεν έχει αυτοέλεγχο. Η συμπεριφορά του δεν είναι αποτέλεσμα της συνειδητής του θέλησης. Είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας που έχει ο εαυτός να ελέγξει τον οργανισμό.

Ο Σωτήρης ήταν αυθεντικός, δεν ήταν όμως συγκροτημένος γι αυτό δεν ήταν αποτελεσματικός. Θα μου πεις «όποιος είναι αποτελεσματικός, είναι και αυθεντικός»; Κάθε άλλο! Οι περισσότεροι… αποτελεσματικοί είναι μεγάλοι υποκριτές. Άλλο «αυθεντικός» κι άλλο «αποτελεσματικός». Όμως, ούτε το «όποιος είναι αυθεντικός, είναι και αποτελεσματικός» ισχύει. Για να το καταλάβουμε καλύτερα, θα δημιουργήσουμε 2 διαφορετικές κλίμακες:

Η πρώτη κλίμακα είναι της αυθεντικότητας. Στο ένα άκρο είναι ο εντελώς προσποιητός και ψεύτικος και στο άλλο ο εντελώς αυθεντικός.

Η δεύτερη κλίμακα είναι της αποτελεσματικότητας. Στο ένα άκρο είναι ο άνθρωπος που δεν μπορεί ποτέ να πραγματοποιήσει τα σχέδιά του και στην άλλη είναι εκείνος που ό,τι θέλει το πετυχαίνει.

Υπενθυμίζω τα 4 στοιχεία:

1. Συγκρότηση

2. Ειλικρίνεια

3. Γνησιότητα

4. Αυτο-αποδοχή

Αν μείνουμε στα άκρα αυτών των δύο κλιμάκων, δημιουργούνται 4 περιπτώσεις:

1. Χαμηλή αυθεντικότητα - χαμηλή αποτελεσματικότητα: Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν ένα ή περισσότερα από αυτά τα στοιχεία: Αγνοούν έναν απλό κανόνα που λέει «όσο θα κάνεις πιο πολύ από τα ίδια, τόσο θα έχεις πιο πολύ από τα ίδια αποτελέσματα». Είναι οι άνθρωποι που έχουν… μαθησιακές δυσκολίες: Δεν μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους κι έτσι, επαναλαμβάνουν συνέχεια τα ίδια λάθη. Η διανοητική τους νοημοσύνη είναι μέτρια και η συναισθηματική τους νοημοσύνη είναι χαμηλή. Αποτελούν  περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού.

2. Υψηλή  αυθεντικότητα - χαμηλή αποτελεσματικότητα: Αυτός είναι ο Σωτήρης. Τα είπε όπως ήθελε. Όμως, τ’ αποτελέσματα δεν είχαν καμία σχέση μ’ εκείνα που ήθελε. Ήθελε ο Σωτήρης μετά από τόση προσφορά στην εταιρεία να φύγει χωρίς αποζημίωση;  Ήθελε να βρεθεί χωρίς δουλειά; Αυτοί είναι οι άνθρωποι που έχουν μπερδέψει την αυθεντικότητα με τον παρορμητισμό. Η αυθεντικότητα σημαίνει πως… τα κρατάς μέχρι να βρεθείς σε τουαλέτα. Ο παρορμητισμός είναι ότι… τα κάνεις πάνω σου. Άλλο έκφραση συναισθημάτων κι άλλο συναισθηματική διάρροια «κι όποιον πάρει ο Χάρος». (Συνήθως παίρνει εσένα…).

3. Υψηλή  αυθεντικότητα - Υψηλή αποτελεσματικότητα: Μια χαρά άνθρωπος! Είναι ο εαυτός του και παράλληλα φέρνει και τ’ αποτελέσματα που επιθυμεί. Ποια είναι τα χαρίσματά του; Η συμπεριφορά του είναι αποτέλεσμα της συνειδητής του θέλησης. Έχει την ικανότητα ν’ αναβάλει τις ορμές του, χωρίς να τις μετατρέπει σε… δυσκοιλιότητα. Ο εαυτός καταφέρνει και ελέγχει τον οργανισμό κι έτσι τον προστατεύει από τα… «όποιον πάρει ο χάρος». Έχει διανοητική νοημοσύνη πάνω από το μέσο όρο και ιδιαίτερα υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη.

4. Χαμηλή  αυθεντικότητα - Υψηλή αποτελεσματικότητα: Εδώ υπάρχουν ποικιλίες. Είναι εκείνοι που είναι συνειδητά υποκριτές και το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να πετυχαίνουν στόχους. Μου αρέσει να τους αποκαλώ «στοχοθηρικά». Είναι όμως και οι συνεσταλμένοι αλλά ευφυείς. Αυτοί δεν προσποιούνται τίποτα, αλλά διστάζουν να είναι αυθόρμητοι. Μπορούν όμως να προσηλώνονται συστηματικά στους στόχους τους και να φέρνουν τ’ αποτελέσματα που επιθυμούν.

Αν υποθέσουμε ότι κανένας δεν επιθυμεί να είναι αναποτελεσματικός, το ερώτημα που δημιουργείται είναι: Αν είσαι αποτελεσματικός, έχει σημασία αν είσαι αυθεντικός ή όχι;

Τον τελευταίο λόγο πάνω στο θέμα αυτό, τον έχει η φύση σου: Αν είσαι από τη φύση σου εσωστρεφής σαν άνθρωπος και ταυτόχρονα είσαι αυθεντικός (δηλαδή δεν παριστάνεις τον εξωστρεφή)  δεν επιβαρύνεις τον οργανισμό σου με μια συμπεριφορά η οποία είναι ενάντια στη φύση σου. Οπότε, η αποτελεσματικότητά σου, δεν φθείρει τη σωματική και ψυχική σου υγεία. Αν όμως, προκειμένου να είσαι αποτελεσματικός, ζεις μια ζωή στην οποίαν παριστάνεις κάποιον που δεν είσαι, τότε κάποια στιγμή αυτή τη μόνιμη προσποίηση θα την πληρώσεις, είτε με την ψυχική είτε με τη σωματική σου υγεία.

     Η συνηθισμένη δικαιολογία που δίνει ο παρορμητικός για να εξηγήσει τη συμπεριφορά του είναι ότι «τον πνίγει το δίκιο του» και μπορεί να έχει δίκιο. Όμως, μερικές φορές έχεις να διαλέξεις ανάμεσα στα δυο. Αν πιστεύεις ότι με τον παρορμητισμό  θα βρεις το δίκιο σου  και με τη συμπεριφορά που ακολουθεί το χάνεις, όσο δίκιο και να ‘χεις δεν φέρνεις το αποτέλεσμα που επιθυμείς.